Sytuacja społeczeństwa obywatelskiego w Polsce nie napawa optymizmem, szczególnie w kontekście odnotowanego w ostatnich latach spadku aktywności społecznej Polaków. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele. Najczęściej mówi się o wpływie masowej emigracji aktywnych i przedsiębiorczych rodaków za granicę oraz o po-PRL-owskim dziedzictwie w postaci załamania ducha społecznika i filantropa3.
Główną ideą naszego programu zmierzającego do kreowania obywatelskiej postawy jest wykorzystanie zasobów wewnętrznych środowiska, metodą zaś jest rzeczywiste rozpoznawanie i odpowiadanie działaniami na potrzeby mieszkańców. Kierunki planowanych zmian wyznaczają partnerskie relacje i dążenie do rozwoju ku celom społecznie pożądanym, idealnym.
Spotkania zespołu projektowego służą budowaniu wizji szkoły, jako miejsca przynależnego całej społeczności, która spełnia oczekiwania zarówno uczniów, rodziców, nauczycieli, jak i mieszkańców wyszczególnionych wsi. Słowne deklaracje muszą jednak być oparte na przekazie graficznym, obrazowym, który umożliwi uświadomienie sobie kierunku oczekiwanych zmian. Stąd zespół projektowy, bazując na potrzebach ludzi i ich oczekiwaniach wobec placówki, dokonał wizualizacji pożądanego obrazu szkoły. Za sprawą programu komputerowego i z wykorzystaniem obecnych fotografii budynku szkolnego, został stworzony obraz placówki, do jakiego usilnie będziemy dążyć. Wizualizacja ułatwi rodzicom i mieszkańcom wyobrażenie sobie szkoły, która stanie się rzeczywistością. Przekaz słowny budzi zastrzeżenia, co do wiarygodności i stopnia jego realizacji. Wizualizacja jest dopiero wstępnym krokiem w dokonaniu podstawowych i najpilniejszych remontów. Owe zmiany obejmują: wyłożenie kostki na przyszkolnym podwórku, zmianę starego ogrodzenia na drewniane idealnie komponujące się ze specyfiką wiejskiego krajobrazu, usytuowanie klombu przed szkołą oraz naglący remont dachu. Celem wizualizacji jest nie tylko pozytywne ukierunkowanie pracowników szkoły, ale wszystkich osób, które są związane z placówką. Przedsięwzięcie posłuży do promowania zakupu cegiełek dla wszystkich chętnych osób: uczniów, absolwentów szkoły, rodziców, mieszkańców wiosek, jak również dla przedstawicieli władz gminy, którym również wizerunek gminy nie jest obojętny. Naoczna wizja szkoły zapewni większą motywację do finansowego wspierania naszych działań, gdyż tak dalece idąca deklaracja obliguje do wywiązania się z niej.
1. Wizualizacja placu przed szkołą
2. Wizualizacja terenu przed szkołą
Spotkania projektowe mają na celu projektowanie każdego centymetra naszej wspólnej przestrzeni. Na terenie za szkołą planowana jest budowa placu zabaw oraz piaskownicy dla przedszkolaków wraz z elementami żaglowych wiatraków. Istotna w naszych działaniach jest celowość w doborze przedmiotów, jak również nadawanie im wymiaru symbolicznego. Pomysł z żaglowcami narodził się, aby zasygnalizować naszą dalszą współpracę ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Żeglarstwa i Sportów Wodnych „Szkwał” z siedzibą w Żarowie. Tematy marynistyczne są bliskie naszym uczniom i bardzo przez nich lubiane, gdyż uczestniczą w cyklicznych warsztatach żeglarskich, jak również czynnie żeglują podczas sezonu na Zalewie Mietkowskim, gdzie „Szkwał” organizuje przewozy na łodziach typu „Optymist”. Dodatkowo planujemy wykorzystanie lokalnej rzeki Strzegomki jako zalążka do organizacji spływów kajakowych również we współpracy z naszym zaprzyjaźnionym stowarzyszeniem. Przesycenie przestrzeni szkolnej symbolami to doskonały sposób na pielęgnowanie ducha naszej placówki oraz na identyfikację ze społecznością szkolną. Wizja naszej szkoły opiera się również w dużej mierze na kultywowaniu założeń idyllicznej wsi. Zależy nam na tym, aby polska wieś wróciła do czasów swej świetności i przyciągała rzesze rodziców z miast, którzy z chęcią oddaliby swe dzieci do współczesnej krainy Harrego Pottera. Nie sposób nauczać dzieci o sielance wiejskiej, jeśli nie możemy naocznie pokazać serca wsi tętniącego życiem. Zamierzamy tak zagospodarować przestrzeń przyszkolną, aby emanowała z niej oaza spokoju i ukazywała potęgę przyrody. Nutkę archaizmu i powrotu do wiejskiego ogrodu uzyskamy poprzez kwiaty przypisane niejako wsi: malwy, chabry, łubin, słoneczniki. Nie sposób pominąć tu dużej rangi uprawiania ziół przez mieszkańców wsi, których zapach będzie stymulujący dla uczniów oraz edukujący w zakresie medycyny naturalnej. Z pewnością uprawiane będą: lawenda, nagietek, rumianek, tymianek, rozmaryn, szałwia, mięta oraz macierzanka. Idylliczna wieś to również niesamowity klimat wspólnego przygotowywania przetworów na zimę, zapach konfitur, kompotów i dżemów. Wobec tego drzewka i krzaki owocowe również wspaniale wkomponują się w krajobraz Zastruża i będą stanowić świetny obszar do aktywizacji rodziców, którzy wspólnie z dziećmi będą mieli okazję poeksperymentować w kuchni. Zdrowe i naturalne otoczenie zyska swój wyjątkowy wymiar podczas Dni Promocji Zdrowia, gdzie zdrowe sałatki i soki przygotujemy nie wychodząc do sklepu. Zamierzamy również dokonać renowacji studni znajdującej się za szkołą, która zostanie przekształcona w fontannę. Woda stanowi niesamowitą siłę i źródło przepływu energii. Zależy nam na przekształceniu placówki zgodnie z zasadami starożytnych, chińskich praktyk feng shui, których podstawowym założeniem jest osiągnięcie harmonii z przyrodą i czerpanie z naturalnych zasobów środowiska. Daleko idącym projektem naszych działań jest również wykorzystanie nurtu rzeki Strzegomki do budowy ekologicznej elektrowni, z której mogłyby korzystać pobliskie wioski. Budowa elektrowni zostałaby sfinansowana ze środków unijnych, gdyż świadomość ekologiczna oraz wspieranie takich inicjatyw jest dziś bardzo duże i realne.
Program jest oddolną platformą współpracy wielu środowisk na rzecz budowania poczucia lokalnej tożsamości i wspomagania aktywności społecznej w Zastrużu i Pyszczynie. Nadrzędnym celem projektu jest kształtowanie postaw obywatelskich (w szczególności wśród młodzieży, ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym) i budowanie więzi międzysąsiedzkich, tworzących poczucie współodpowiedzialności za otoczenie.
Projekt ma na celu konsolidację rozproszonych działań organizacji pozarządowych, instytucji, szkoły oraz sołectw i firm z różnych dziedzin, podejmujących wysiłki na rzecz integracji społeczności lokalnej, ich partnerstwa.
Długofalowym celem projektu jest wymiar edukacyjny, stworzenie nowych strategii partycypacji obywatelskiej i mobilizacja obywateli (szczególnie młodzieży) na rzecz rozwoju naszych wsi. Ważnym aspektem jest inicjowanie przedsięwzięć publiczno-prywatnych, które wytworzą poczucie przynależności i współodpowiedzialności za rozwój Zastruża i Pyszczyna (w tym nowe miejsca pracy, nową jakość i ład przestrzeni publicznej, nowe formy aktywizacji i metody komunikacji z mieszkańcami). Kolejnym celem długofalowym jest:
Program aktywizacji i rozwoju społeczności lokalnej wskazuje na problemy związane z funkcjonowaniem społeczności lokalnych i grup społecznych oraz wyznacza kierunki działań w zakresie aktywizacji mieszkańców powiatu świdnickiego, gminy Żarów mające na celu wzmocnienie podmiotowości mieszkańców wsi Zastruże i Pyszczyn oraz Stowarzyszenia „Nasze dzieci- wspólna szkoła”, jak również stworzenie warunków dla rozwoju instytucji społeczeństwa obywatelskiego, wzmocnienia spójności społecznej i terytorialnej na rzecz zrównoważonego rozwoju społecznego.
Program aktywności jest odpowiedzią na cel, jaki został określony w Strategii Lizbońskiej dotyczący spójności społecznej i realizujący się w kształtowaniu nowego aktywnego państwa socjalnego. W tym wymiarze „konieczne staje się, więc inwestowanie w kapitał ludzki oraz kapitał społeczny, czyli inwestowanie w ludzi i w budowanie związków między nimi, w ich wzajemne zaufanie i zaangażowanie w sprawy wspólnoty, a więc to, co jest na równi z kapitałem finansowym podstawą rozwoju lokalnego. Poczucie tożsamości, przynależności i zaangażowania na rzecz małej ojczyzny jest podstawą świadomego obywatelstwa”.4 Program jest dokumentem inaugurującym proces programowych działań służących kształtowaniu warunków sprzyjających powstawaniu więzi społecznych na terenie wsi– a szerzej – kapitału społecznego w myśl, iż „Podstawą społeczeństwa obywatelskiego są jego obywatele, świadomi swych praw i obowiązków, zaangażowani w działania na rzecz dobra wspólnego, zdolni do osobistej odpowiedzialności za los swój i los wspólnoty na wszystkich poziomach życia społecznego”.5
Program jest też odpowiedzią na wyzwania stawiane w Strategii Rozwoju Kraju 2007 – 2015, w której czytamy: „Jednym z elementów Strategii jest budowanie zintegrowanych i obywatelsko świadomych wspólnot przede wszystkim na poziomie lokalnym. Ważne jest wspieranie inicjatyw w zakresie lokalnego rozwoju /../. Istotnym celem rządu i samorządu terytorialnego powinno być umacnianie kapitału społecznego oraz wspieranie społeczeństwa obywatelskiego – możliwości artykulacji interesów i potrzeb obywateli oraz działania na rzecz ich realizacji, m.in. poprzez społeczną samoorganizację. Potrzebne będzie kształtowanie infrastruktury obywatelskiej takiej, jak np. centra wolontariatu, dostęp do bezpłatnego poradnictwa obywatelskiego i informacji oraz miejsca, gdzie inkubować się mogą inicjatywy obywatelskie. System ładu publicznego i bezpieczeństwa będzie oparty o współpracę władz centralnych z samorządem terytorialnym oraz wspólnotami lokalnymi.”
Program rozwoju stowarzyszenia „Nasze dzieci- wspólna szkoła” jest kompatybilny ze Strategią Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Świdnickiego na lata 2008-2013 podjętej Uchwałą Nr XVIII/157/2008 Rady Powiatu w Świdnicy z dnia 25 czerwca 2008 r.
Celem programu aktywizacji i rozwoju społeczności lokalnej jest poprawa sytuacji społeczności lokalnej poprzez aktywizowanie tejże społeczności i rozwiązywanie problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem środowisk osób młodych i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Promowanie, wspieranie i realizowanie projektów aktywizujących i integrujących społeczność lokalną poprzez:
IV. Założenia Programu:
V. Metody pracy wykorzystywane do realizacji programu
środowiskowej pracy socjalnej- to działania pracownika socjalnego- współpraca z OPS w Żarowie, mające na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi,
instrumentów aktywnej integracji- to szereg instrumentów aktywizujących z zakresu aktywizacji zawodowej, edukacyjnej, zdrowotnej i społecznej,
działań o charakterze środowiskowym- to inicjatywy integrujące, obejmujące między innymi badania, opracowania, analizy, edukację społeczną i obywatelską, spotkania, konsultacje, debaty, organizowanie i inspirowanie do udziału mieszkańców w imprezach i spotkaniach w szczególności o charakterze integracyjnym, edukacyjnym, kulturalnym, sportowym, ekologicznym i turystycznym.
VI. Przewidywane efekty programu
VII. Realizatorzy
VIII. Odbiorcy programu
IX. Źródła finansowania programu
własnych,
funduszy strukturalnych, środków unijnych,
własnych podmiotów zaangażowanych w działanie, w ramach poszczególnych podprogramów aktywności lokalnej,
pochodzących od sponsorów.
X. Sposoby monitorowania ewaluacji i oceny
UZASADNIENIE
Aktywizacja i rozwój społeczności lokalnych są to działania ludzi zamieszkujących określone terytorium, którzy wspólnym wysiłkiem pragną zaspokoić swoje potrzeby, poprawić swoje warunki życia, jak i warunki bytowania grupy lokalnej. Czynią to głownie przez tworzenie nowych struktur. W pracy swojej podkreśliłam wartość aktywnej postawy wobec szybko następujących przemian i planowanego na nie oddziaływania oraz istotę partnerstwa w działaniach na rzecz lokalnej społeczności. Efektem takiego podejścia jest emancypacja społeczna i uruchomienie mechanizmów obywatelskiej aktywności, co z kolei umożliwia mobilizację społeczności w obliczu problemów i wyzwań. Program aktywizacji i rozwoju społeczności lokalnej wykracza poza sferę socjalną, łączy ją z działaniami z obszaru gospodarki, kultury, turystyki i rekreacji czy zagospodarowania przestrzennego. Aktywizacja i rozwój społeczności prowadzi do wielowymiarowej współpracy, tworząc układ różnorodnych jednostek, organizacji i instytucji służących wspólnemu celowi.
Zmiany, choć są już widoczne, są jednak początkiem bardziej systemowego wiązania edukacji i zmiany społecznej. Główną ideą naszego programu jest wykorzystanie zasobów wewnętrznych środowiska, metodą zaś jest rzeczywiste rozpoznawanie potrzeb mieszkańców, budowanie partnerskich relacji i związków wokół opracowanego programu rozwoju, będącego reakcją na zgłaszane problemy i postulaty.
Cenny jest udział młodzieży w tych działaniach, który oprócz pożytecznego zajęcia czasu i profilaktyki, prowadzi do zaangażowania na rzecz pomocy innym, czerpanie z tego satysfakcji. Ważna jest również nauka, nabywanie umiejętności życiowych, jak się organizować, skutecznie działać w swoim środowisku. Może prowadzić do wzmocnienia aktywności obywatelskiej i przygotowania w życiu dorosłym potencjalnych działaczy samorządowych. Młodzież, działająca lokalnie, chętniej będzie powracać po studiach w miejsca, gdzie zostawiła cząstkę siebie, do swojej „małej Itaki”.
Projekt zatwierdzony i przyjęty do realizacji przez zarząd stowarzyszenia w dniu 14. 04. 2010 r.